Hartstilstand met reanimatie buiten het ziekenhuis
Bij een hartstilstand is er iets mis met het elektrische systeem van het hart. Daardoor ontstaat er een hartritmestoornis waardoor het hart geen bloed meer rond kan pompen. De zuurstofvoorziening naar alle weefsels stopt daardoor. De patiënt raakt bewusteloos en ademt niet meer of niet normaal. Onbehandeld kan dit in korte tijd tot de dood leiden.
Een reanimatie is het weer op gang brengen van de bloedsoploop wanneer er een hartstilstand plaatsvindt. Een hartstilstand vindt meestal in de eigen (woon)omgeving plaats. Wil de patiënt de hartstilstand overleven, dan moet onmiddellijk met reanimatie gestart worden. Met hartmassage en mond op mond beademing wordt de bloedsomloop en de zuurstofvoorziening van het bloed weer op gang gebracht. Soms is een schok met een AED nodig, een automatische externe defibrillator. Dit heet defibrillatie en is nodig als kamerfibrilleren de oorzaak is van een hartstilstand. Hierbij trekt het hart niet meer ritmisch samen, maar kunnen de hartkamers alleen nog maar heel erg snel trillen, waardoor er geen bloed meer kan worden rond gepompt.
Kamerfibrilleren wordt vaak veroorzaakt door een afsluiting van de kransslagaders van het hart. Hierdoor ontstaat een hartinfarct. Andere oorzaken van een hartstilstand kunnen zijn: zuurstofgebrek door verstikking of verdrinking, zeer ernstige bloedingen, onderkoeling of een longembolie (bloedstolsels in de longvaten).
Wanneer de reanimatie slaagt zijn de pompfunctie en de bloedsomloop weer op gang gekomen. De patiënt wordt met de ambulance naar het ziekenhuis gebracht en via de SEH op de IC opgenomen. In 2017 werden na een reanimatie buiten het ziekenhuis in ons land ongeveer 2260 mensen op de intensive care opgenomen.
Door de hartstilstand is het bewustzijn vaak verstoord omdat er gedurende de tijd dat het hart niet werkte er te weinig bloed met zuurstof naar de hersenen is gegaan. Het is afwachten of er hersenschade is ontstaan en hoe erg dat is. Deze hersenschade heet post-anoxische encephalopathie. Op de IC is het zaak om alle lichaamsfuncties zo stabiel mogelijk te houden en eventuele verdere schade te beperken. Daarom wordt het lichaam gekoeld met koeldekens. Tijdens het koelen krijgt de patiënt slaapmedicatie. Tijdens het koelen heeft het lichaam minder zuurstof behoefte dan bij een normale lichaamstemperatuur. Op deze manier kan de schade aan de hersenen worden beperkt.
Naast het koelen wordt er beademd en is er ondersteuning van de bloedsomloop met medicatie nodig. Wanneer er een oorzaak is voor de hartstilstand, bijvoorbeeld verstopte kransslagaderen, moet de patiënt gedotterd worden.
Post-anoxische encephalopathie
Postanoxische encephalopathie is een vorm van hersenbeschadiging die is ontstaan door zuurstoftekort van de hersenen, bijvoorbeeld na een reanimatie bij een hartstilstand, door verdrinking of door verstikking. Het is een aandoening waarbij elke uitkomst mogelijk is. De patiënt kan uit zijn coma ontwaken met meer of minder blijvende klachten en handicaps, maar hij kan ook niet meer wakker worden of al op de intensive care komen te overlijden.
Heel bepalend voor de ernst van de hersenschade en daarmee de kans op herstel, is de tijd dat de hersenen te weinig zuurstof hebben gekregen. Maar ook eerder doorgemaakte ziekten, de leeftijd, de conditie voor het optreden van het zuurstoftekort en het optreden van eventuele complicaties tijdens de behandeling zijn bepalend voor de kans op herstel.
Er zijn verschillende methoden om te bepalen hoe ernstig de hersenbeschadiging na zuurstoftekort is.
- Onderzoek van de hersenfuncties tijdens lichamelijk onderzoek (lichamelijk onderzoek)
- Onderzoek van de zenuwfunctie in de dagen na het ongeluk of de reanimatie (SSEP)
- Het beloop in de tijd
Lichamelijk onderzoek
Hierbij wordt gekeken naar:
- de reactie van de pupillen op licht
- beweging van de armen op pijnprikkels, bijvoorbeeld duwen met een hard voorwerp op de nagel
- tekenen van bewustzijn, zoals het grijpen naar de beademingsbuis of wegduwen van de hand waarmee een pijnprikkel wordt gegeven.
SSEP of somato-sensorische evoked potentials
Een tweede onderzoek dat wordt uitgevoerd als de patiënt niet uit zijn coma ontwaakt, is de SSEP-test. Hierbij worden er kleine elektrische stroompjes op de arm gegeven. Via een EEG, een hersenfilmpje, wordt gekeken of er op die prikkels reactie optreedt in de hersenen. Als er geen enkele reactie wordt gezien is met zekerheid vast te stellen dat de patiënt niet meer wakker zal worden en zal komen te overlijden.
Als er wel een reactie in de hersenen wordt gezien kan niet worden voorspeld of er herstel van bewustzijn zal zijn en zal de ontwikkeling in de tijd hier pas meer duidelijkheid over geven.
Met de SEPP test kan je een belangrijk onderschei maken tussen patiënten bij wie je moet afwachten op herstel en patiënten die geen kans meer hebben op herstel.
Aneurysma van de aorta
De aorta is de grote lichaamsslagader, het grootste en belangrijkste bloedvat in ons lichaam. De aorta loopt van de linker hartkamer door de buik naar omlaag. Daar vertakt hij zich in de twee grote beenvaten. In de buik komen uit de aorta naar links en rechts de twee slagaders die naar beide nieren gaan (de nierarteriën). De aorta vervoert zuurstofrijk bloed via allerlei vertakkingen naar alle weefsels in ons hele lichaam.
Een aneurysma is een plaatselijke verwijding of uitstulping aan de wand van een slagader. Aneurysma’s kunnen op verschillende plekken in het lichaam ontstaan, zoals in de hersenen of in de kransslagaderen. Als de verwijding toeneemt, wordt de wand van de slagader steeds dunner en kan de slagader scheuren. Dan ontstaat er een ernstige, acute, levensbedreigende bloeding. Een aneurysma van de aorta, de lichaamsslagader, geeft lang geen klachten. Meestal wordt een aneurysma dan ook bij toeval ontdekt óf op het moment dat het aneurysma scheurt en de patiënt in kritieke toestand belandt.
Aortadissectie
Een aortadissectie is een aandoening waarbij in de binnenwand van de aorta een scheur ontstaat waardoor zich bloed tussen de binnen- en buitenwand ophoopt. Hierdoor worden de lagen van elkaar gespleten, het bloed gaat in de ruimte die hierdoor ontstaat stromen.
Deze ruimte, het valse lumen genaamd, kan zich steeds verder uitbreiden. Doordat de buitenwand van het valse lumen heel dun is, kan dat gaan scheuren. Een aortadissectie kan plots optreden en geeft een acute en heftige pijn in de hartstreek of tussen de schouderbladen. Het is levensbedreigend vanwege het gevaar van een scheur van de aorta of onvoldoende doorbloeding van andere organen. Aortadissectie is een zeldzame aandoening en vraagt een snelle operatieve behandeling in een groot hartcentrum of academisch ziekenhuis.