Longontsteking

De longen zijn belangrijke organen in ons lichaam: ze zorgen voor de zuurstofvoorziening van ons lichaam. De longen scheiden ook het koolzuur (CO2) uit dat door het bloed uit de weefsels wordt gehaald. Belangrijk voor het uitwisselen van zuurstof naar het bloed en voor de opname van koolzuur uit de weefsels zijn de longblaasjes. De longblaasjes komen voor in trosjes die een hele dunne wand hebben waar een uitgebreid netwerk van kleine bloedvaatjes overheen loopt. Op deze plek gaan de kleinste uitlopers van de slagaders over in de kleinste adertjes en vindt de gasuitwisseling tussen longen en bloed plaats.

Oorzaak

Een longontsteking ontstaat als de longblaasjes en het dichtbijgelegen weefsel geïnfecteerd raken met een bacterie, virus of schimmel. Er zijn vele bacteriën en virussen die een longontsteking kunnen veroorzaken. De pneumokok, een bacterie, is de meest bekende verwekker. Sinds 2019 veroorzaakt het COVID-19 virus wereldwijd bij veel mensen een ernstige longontsteking. Maar ook een verkeerde reactie op medicijnen of ingeademde stoffen kunnen een longontsteking veroorzaken. Dat is veel zeldzamer.

Bij ‘community acquired pneumonia’ (CAP) wordt een longontsteking opgelopen in de dagelijkse omgeving, zoals tijdens de COVID-19 pandemie. Bij ‘hospital acquired pneumonia’ (HAP) is dat in het ziekenhuis. In dat laatste geval is iemand dan al verzwakt, waardoor het doorademen en het hoesten niet zo goed gaat. Daardoor kan een virus, bacterie of schimmel makkelijker een infectie veroorzaken.

Een longontsteking kan in één long optreden, of in twee longen – in het laatste geval is sprake van een dubbele longontsteking. Per jaar krijgen normaal gesproken ruim 125.000 mensen een longontsteking. Als gevolg van de ontsteking in de longblaasjes en het omliggende weefsel krijgt de patiënt hoge koorts (of juist ondertemperatuur) en spierpijn, hij is kortademig en heeft een snelle, oppervlakkige ademhaling. Pijn op de borst is bij COVID-19 een veel gehoord symptoom. Ook gaat hij hoesten, waarbij groen of geel sputum – slijm vermengd met speeksel – opgehoest kan worden; het sputum kan ook bloederig zijn. Op de plek in de long waar de ontsteking zit, is zuurstof opname en koolzuur uitscheiding niet meer mogelijk.

Soms wordt de patiënt zo ziek dat hij wordt opgenomen in het ziekenhuis, soms is zelfs opname op de IC nodig. In 2017 werden in Nederland 3500 patiënten voor een longontsteking op de IC opgenomen. Door COVID-19 zal dit aantal flink toenemen.

IC opname is nodig wanneer de patiënt zo uitgeput raakt dat hij niet goed meer door kan ademen of kan hoesten, wanneer zuurstoftekort in het bloed ontstaat of het lichaam het koolzuur niet meer kwijt kan. Ook volgt IC-opname als de longontsteking gecompliceerd wordt door ARDS of door een sepsis. De patiënt moet in deze gevallen beademd worden. Het doel van de beademing is het effectiever toedienen van zuurstof, hulp om het koolzuur kwijt te raken, het open krijgen van meer longblaasjes en het ontlasten van de ademhalingsspieren waardoor het ademhalen minder kracht kost. Vaak moet ook de bloedsomloop worden ondersteund met medicatie.

Bij opname in het ziekenhuis worden er per infuus een breed werkend of verschillende soorten antibiotica toegediend, totdat uit de kweek van het sputum (slijm) duidelijk is welke bacterie de verwekker is. Dan kan overgegaan worden op het antibioticum dat gericht is op die bacterie. Soms wordt er echter geen verwekker gevonden en wordt er door behandeld met de combinatie van antibiotica. Antibiotica helpen alleen tegen bacteriën, niet tegen virussen (zoals het COVID-19 of het griepvirus) of  schimmels. Wanneer een patiënt verdacht wordt van een COVID-19 pneumonie, dan wordt met een wattenstaafje diep in de neus en keel de COVID-10 virustest afgenomen. Er is nog geen medicijn gericht tegen COVID-19.

Een geduchte complicatie bij een longontsteking is het Acute Respiratory Distress Syndrome of ARDS.

ARDS is tijdens de COVID-19 epidemie de belangrijkste reden voor IC-opname. ARDS is een heftige ontstekingsreactie van de longen als reactie op een ernstige ziekte van de longen zelf (bijvoorbeeld een longontsteking) of door een ziekte of trauma elders in het lichaamWaardoor het lichaam met zo een heftige ontstekingsreactie op deze ziekten in de longen of in het lichaam reageert is onbekend.

Soms krijgt de patiënt bovenop de longonsteking een sepsis: het hele lichaam reageert dan heel heftig op de ontsteking in de longen. Dat kan zo ernstig zijn dat er verschillende andere organen zoals nieren en lever gaan uitvallen. De patiënt krijgt een lage bloeddruk, er is minder urineproductie, de patiënt krijgt een warme, rode huid en raakt verward of zelfs in coma. Er kan Multipel Orgaan Falen optreden. Dit zijn zeer ernstig ziektebeelden. Er zijn dan vele ondersteunende maatregelen voor de verschillende organen nodig.

Longontsteking is een ernstige aandoening waaraan nog steeds mensen overlijden, zeker als de ontsteking heel ernstig is en iemand op de intensive care behandeld moet worden. Vooral mensen die zwak of oud zijn, een verminderde weerstand hebben of al worden behandeld voor een andere longziekte zijn erg kwetsbaar. Patiënten met een longontsteking worden gemiddeld twee maal zo lang beademd als andere IC-patiënten. Een groot deel van de COVID-19 patiënten zal enkele weken beademd moeten worden.

COVID-19

Sinds eind 2019 is er een pandemie met het nieuwe coronavirus SARS-CoV-2. De ziekte die door dit virus wordt veroorzaakt, wordt COVID-19 genoemd (een afkorting van Corona Virus Disease – 2019). COVID-19 gaat gepaard met luchtwegklachten, koorts en ademhalingsproblemen. De meeste mensen hebben slechts geringe tot matige ziekteklachten. In een ernstige variant kan de ziekte tot opname op een afdeling Intensive Care.

Sommige mensen lopen meer risico de ernstige verschijningsvormen van de ziekte te krijgen dan anderen. Dit geldt voor mensen die ouder zijn dan 70 jaar en volwassenen met onderliggende ziekten zoals chronische luchtweg- of longproblemen, suikerziekte, nierziekte, hoge bloeddruk of hartziekte. Ook mensen met een verminderde weerstand of met ernstig overgewicht lopen meer risico dan anderen. Bij kinderen verloopt COVID-19 in het algemeen veel milder dan bij volwassenen.

Symptomen

Bij een ernstige variant van COVID-19 worden vooral de longen aangetast. Er ontstaan ernstige, diffuse ontstekingen in een of beide longen. Deze longontsteking kan leiden tot ARDS of Acute Respiratory Distress Syndrome. Dit is een heftige reactie van de longen op het virus waardoor de longen vol lopen met vocht, eiwitten en ontstekingsmateriaal. Door al dat vocht is er geen goede zuurstofuitwisseling meer mogelijk tussen het bloed en longblaasjes. De ademhaling wordt hierdoor acuut en in toenemende mate bemoeilijkt.

Symptomen die op ARDS wijzen zijn toenemende kortademigheid, benauwdheid, onrust, naar lucht happen. Er is een tekort aan zuurstof (hypoxemie) in het bloed aantoonbaar. Op de longfoto’s zijn diffuus in de longen vochtophopingen te zien.

Bij veel patiënten op de IC ontstaan daarnaast stollingsproblemen. Dat kan leiden tot longembolieën (een bloedprop of trombus in een bloedvat naar de longen) waardoor de conditie van de patiënt snel kan verslechteren.

Minder vaak voorkomende gevolgen van stollingsproblemen zijn:

  • een hartinfarct (trombus in kransslagader)
  • herseninfarct of CVA (trombus in een bloedvat in de hersenen) of
  • een trombosebeen (trombus in een bloedvat in het been).

Tijdens de behandeling van de ziekte loopt de patiënt het risico op extra problemen, als gevolg van zijn/haar verzwakte conditie. Denk daarbij aan problemen met de nieren, doorligwonden, trombose en een delier (staat van verwardheid).

ARDS of Acute Respiratory Distress Syndrome

Dit is een ernstige longaandoening waarbij de ademhaling acuut en in toenemende mate te kort schiet door een heftige ontstekingsreactie in de longen. Deze ontstekingsreactie treedt op als reactie op een ernstige ziekte van de longen zelf (bijvoorbeeld een longontsteking) of door een ziekte of trauma elders in het lichaamWaardoor het lichaam met zo een heftige ontstekingsreactie op deze ziekten in de longen of in het lichaam reageert is onbekend.

Symptomen die op ARDS wijzen zijn toenemende kortademigheid, benauwdheid, onrust, naar lucht happen. Er is een toenemend tekort aan zuurstof (hypoxemie) in het bloed aantoonbaar. Dit zuurstof tekort ontstaat doordat vocht, eiwitten en ontstekingscellen vanuit het bloed in het longweefsel terecht komen als gevolg van de heftige ontstekingsreactie. Door al dat vocht is er geen goede zuurstofuitwisseling meer mogelijk tussen het bloed en longblaasjes. Op de longfoto’s zijn diffuus in delongen vochtophopingen te zien. Oorzaken voor ARDS zijn onder andere: sepsislongontsteking, verdrinking, groot trauma en coronavirussen, zoals SARS, MERS en Covid 19

Patiënten die ARDS ontwikkelen moeten op de Intensive Care behandeld worden. Beademing is nodig om de longen de gelegenheid te geven om te herstellen. De beademing kan dagen tot weken noodzakelijk zijn. Soms is buikbeademing of ECMO nodig. Ondanks beademing en aanvullende IC-behandelingen is er een reële kans op overlijden.

ARDS kan een eerste uiting of onderdeel zijn van multipel orgaan falen.

Necrotiserende fasciitis

Necrotiserende fasciitis is een relatief zeldzame aandoening. Het is een acute, snel ernstig wordende infectie van de weefsels onder de huid. Het kan veroorzaakt worden door verschillende bacteriën, waarvan de Streptococcus pyogenes, ook wel bekend als de ‘vleesetende bacterie’ de meest bekende is.

De infectie begint meestal bij een wond(-je), maar de patiënt heeft veel meer pijn dan de grootte van de wond of de zichtbare infectie doet vermoeden. Patiënten krijgen meestal last van hoge koorts, misselijkheid, diarree, overgeven en hevige pijn. Het geïnfecteerde gebied verandert van rood, paars, bruin naar zwart. Uiteindelijke is er sprake van necrose: hierbij sterft het weefsel af. Dit weefsel moet operatief worden verwijderd, waarvoor vaak meerdere operaties nodig zijn en vaak veel weefsel moet worden verwijderd. IC-behandeling is nodig voor intensieve antibioticabehandeling en ondersteuning van ademhaling en circulatie en andere orgaanfuncties.

De bacteriën kunnen giftige stofjes, toxinen, produceren die sepsis en septische shock kunnen veroorzaken, waarbij multi-orgaanfalen optreedt en de patiënt kan komen te overlijden.

Sepsis

Een sepsis is een levensbedreigende ontstekingsreactie in het gehele lichaam als reactie op een infectie en kan leiden tot beschadiging van eigen lichaamsweefsel, orgaan falen en de dood.

Sepsis kan ontstaan als bacteriën, virussen, parasieten (bijvoorbeeld malaria), gisten (candida) of schimmels in de bloedbaan terechtkomen. De oorzaak kan ook zijn dat de schadelijke stoffen die zij produceren, de toxinen, in de bloedbaan terechtkomen. Sepsis veroorzaakt door een bacterie komt het meest voor, infecties in de longen, urinewegen en de buik leiden het vaakst tot een sepsis. Patiënten bij wie het afweersysteem minder goed werkt door bijvoorbeeld chemotherapie of medicatie, of die een onderliggende ziekte hebben, krijgen makkelijker infecties en daardoor sneller een sepsis. Ook na grote operaties of bij langdurige behandeling via een infuus is de kans op sepsis groter.

Normaal gezien is ons immuunsysteem in staat om deze ziektekiemen te bestrijden. Maar door redenen die door de wetenschappers nog niet goed begrepen worden, kan het immuunsysteem soms stoppen met deze afweermechanismen tegen ziektekiemen en zich tegen zichzelf keren. Er ontstaan diverse problemen waardoor organen beschadigd raken en kunnen uitvallen. Sepsis kan overgaan in septische shock; er ontstaat een levensbedreigende situatie.

Symptomen

Belangrijke symptomen van sepsis zijn bloeddrukdaling, hoge koorts en koude rillingen. Er is een snelle hartslag en een snelle, moeizame ademhaling. Er kan zeer heftige (spier)pijn zijn en een groot lichamelijk onbehagen.

 

De patiënt is suf en slaperig en kan verward zijn. De patiënt is ernstig ziek en snel ingrijpen is nodig.

Naast deze symptomen zijn er ziekteverschijnselen die bij een bepaalde infectie horen, bijvoorbeeld hoesten bij een longontsteking, pijn in de zij een nierbekkenontsteking of tekenen van een wondinfectie. Bij jonge kinderen, ouderen en mensen met een zwak immuunsysteem zijn er niet altijd symptomen aanwezig die wijzen op een specifieke infectie en kan het zelfs zo zijn dat de lichaamstemperatuur normaal of laag is in plaats van hoog.

Bij een septische shock wordt de bloeddruk zo laag dat er niet genoeg bloed door het lichaam gepompt kan worden om de belangrijke lichaamsfuncties in stand te houden. Er ontstaat multi-orgaan falen waarbij er problemen zijn met de ademhaling. De nieren en lever functioneren minder of stoppen met hun werking. Er kunnen stollingsproblemen ontstaan die tot onbeheersbare bloedingen kunnen leiden. De patiënt is verward en/of zijn aandacht is moeilijk vast te houden: dit zijn uitingen van een delier. Soms kan de patiënt het bewustzijn verliezen. Bij oudere mensen komt dit het vaakst voor.

Een bekend voorbeeld van een vorm van bloedvergiftiging is de meningokokkensepsis. Dat betekent dat de sepsis is ontstaan door de meningokokkenbacterie die hersenvliesontsteking of meningitis veroorzaakt. Deze ziekte kan zo snel verlopen dat de patiënt op het moment van het stellen van de diagnose soms al niet meer te redden is.

Behandeling

De behandeling van sepsis is complex en richt zich zowel op de infectie en als op het verbeteren van het zuurstofaanbod en de doorbloeding van de organen.

Als de infectie wordt veroorzaakt door een bacterie wordt die behandeld met antibiotica via een infuus. Sepsis veroorzaakt door een virus, parasiet of schimmel wordt behandeld  met medicatie die dáár tegen gericht is. Soms is een operatie nodig, bijvoorbeeld bij een wondinfectie, om het ontstoken weefsel te verwijderen.

De patiënt krijgt zuurstof toegediend via een neusbrilletje of een masker, maar het kan ook nodig zijn om hem onder narcose te brengen en te beademen via een buis in de luchtpijp. Via een infuus wordt vocht toegediend. Bij multi-orgaan falen zullen er nog meer maatregelen genomen moeten worden, bijvoorbeeld dialyse als de nieren uitvallen.

In 2017 werden ruim 4300 mensen met sepsis op de intensive care opgenomen. De kans op overlijden bedraagt tussen de 30 een 40 procent. Sepsis is de belangrijkste oorzaak van overlijden op de intensive care.

Influenza of griep

Bij griep raakt het slijmvlies in de luchtwegen ontstoken door besmetting met het influenzavirus. De symptomen komen vaak zeer plotseling op. Hieronder vallen hoofdpijn, koude rillingen, hoofd- en keelpijn, droge hoest, heftige spierpijn, vermoeidheid en een koorts die binnen 12 uur op kan lopen tot 39°C en hoger.

Griep houdt doorgaans drie tot vijf dagen aan en volledig herstel kan één tot drie weken duren. Doorgaans geeft de griep geen ernstig ziektebeeld, maar vooral bij ouderen of bij mensen met een chronische aandoening kunnen levensbedreigende complicaties optreden die een IC-opname noodzakelijk maken. Soms gebeurt dit echter ook bij gezonde, jonge mensen.

De levensbedreigende complicaties zijn óf het optreden van een bacteriële longontsteking in de door het griepvirus makkelijker doordringbare slijmvliezen in de luchtwegen. Een andere complicatie is het optreden van sepsis en septische shock. In al deze gevallen is de patiënt levensbedreigend ziek. Beademing, antibiotica voor eventueel bijkomende infecties en vele ondersteunende behandelingen moeten worden ingezet om de patiënt door deze kritieke periode

Back To Top